Tegen het einde van de oorlog begonnen de SS’ers, in een poging om de sporen van hun misdaden te verwijderen, de gaskamers en crematoria te ontmantelen en vernietigen en documenten te verbranden. Gevangenen die in staat waren te lopen werden geëvacueerd naar het Reich. Degenen die achterbleven in het kamp werden op 27 januari 1945 door het Rode Leger bevrijd.
Op 2 juli 1947 heeft het Poolse parlement besloten om het museum op te richten op de twee bestaande delen van het kamp, Auschwitz I en Auschwitz II-Birkenau. In 1979 werd de site ingeschreven op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
Tegenwoordig is het museum vooral een centrum voor educatie over Auschwitz, de Shoah en de genocide. Het is indrukwekkend om onder het metalen opschrift ‘Arbeit macht frei’ naar binnen te gaan, wetend van wat zich hier heeft afgespeeld. Er zijn o.a. persoonlijke voorwerpen, foto’s en documenten van de gevangenen te zien. Birkenau ligt 3 kilometer verderop, het is de grootste begraafplaats ter wereld. Sommige barakken en ruïnes van gaskamers kan men hier nog zien.
In de afgelopen tijd is het museum elk jaar bezocht door meer dan een miljoen mensen uit de hele wereld.